Dünya bir drone savaşları dönemine girdi. Son beş yıldaki dört büyük devletler arasındaki savaşta (örneğin Libya, Dağlık Karabağ, Suriye ve Ukrayna’da olanlar) silahlı insansız hava araçları baskın, belki de belirleyici bir rol oynadı. Yine de insansız hava araçlarıyla ilgili tartışmalar, Taliban gibi devlet dışı aktörlere karşı kullanımları veya ABD ile Çin gibi yakın rakipler arasındaki savaşlarda potansiyel rolleri hakkında spekülasyonlar üzerinde odaklanıyor. Bu tartışmalar, birçok akademisyeni, insansız hava araçlarının sınırlı kullanım veya devletler arasındaki savaşlarla alakalı olacak kadar karmaşık ve savunmasız olduğu sonucuna götürdü. Bazı gözlemciler, insansız hava araçlarının uluslararası istikrarı bile destekleyebileceğini savunuyor: ülkeler, insan pilotlu bir uçak yerine bir insansız hava aracının düşürülmesi durumunda bir çatışmayı tırmandırma olasılığının daha düşük olabilir.
Ancak artan kanıtlar daha rahatsız edici bir eğilime işaret ediyor. Zırh ve füze ile donatılmış ucuz, hayatta kalabilen dronlar, onlara gerçek avantajlar sağlayan ordulara hizmet sunmaktadır. Dronların ortaya çıktığı son dört çatışma, mütevazı araçların bile askeri zaferler kazanmaya ve jeopolitiği yeniden şekillendirmeye yardımcı olabileceğini gösteriyor. İnsansız hava araçları daha fazla ülkenin cephaneliğinin bir parçası haline geldikçe – 2015’te sekiz iken bugün 20’ye yükseldi – yeni aktörler, bölgeleri ele geçirmek veya eskiden rafa kaldırılmış çatışmaları ateşlemek için sundukları fırsatı yakalamaya hazırlanıyor. Hükümetlerin ve uzmanların, bu silahların devletler arası şiddet riskini gerçekten artırmada oynayabileceği rolü yeniden düşünmesi gerekiyor.
TEK KULLANIMLIK FİLOLAR
Bilim insnaları potansiyel hedefleri arasında güvenlik korkularını artırırken fetih maliyetlerini düşürdüğü için uzun süredir saldırı silahlarının istikrarı bozduğuna inanıyorlar. Silahlı dronlar bu fikri daha da ileri götürüyor. İnsansız araçlar, pilotlu uçaklardan çok daha ucuzdur ve ordular, personel kaybetme korkusu olmadan onları riskli görevlere gönderebilirler. Dahası, insansız hava araçları ucuz olduğu için, ülkeler onları bir rakibin savunmasını hızla harekete geçirecek kadar büyük sayılarda elde edebilir. Askerler, son savaşlarda düzinelerce insansız hava aracı kullandılar ve gelecekteki çatışmalarda, muhalif güçleri bir karşılık vermeden önce yok etmek veya aşağılamak için on binlerce olmasa da binlerce kişi konuşlandıracaklar.
Ucuz, silahlı insansız hava araçları, bu nedenle hayatta kalma için tercih edilebilir. Bir ordu belirlenen hedefleri yok etmeye yetecek kadar elinde bulunduğu sürece çok sayıda kişiyi kaybetmeyi göze alabilir. Her bir insansız hava aracı bireysel olarak savunmasız olsa bile, onları topluca konuşlandırmak sayıl olarak üstünlük sağladığı gibi etkinlik de sağlar. Kümülatif etki, en güçlü savunmaları bile alt edebilir.
Gözlemciler, Azerbaycan’ın son zamanlarda jüri tarafından uzaktan kumanda edilebilen 1940’lardan kalma An-2 çift kanatlı uçakları kullandığı Dağlık Karabağ’da bu taktiği incelediler. Uçak, Ermeni radar operatörlerinin sistemlerini çalışmaya yöneltti, konumlarını açığa çıkardı, böylece Azerbaycanlı pilotlar onları İsrail yapımı Harop dronları ile uzaktan imha edebilirdi. Azerbaycan nihayetinde 11 An-2 kaybederken, strateji Ermenistan’ın hava savunmasında delikler açmasına yardımcı oldu.
Son zamanlardaki çatışmalardan elde edilen erken kanıtlar, silahlı dronların aslında başlangıçta tahmin edilenden daha dayanıklı olabileceğini gösteriyor. S-300 ve kısa menzilli Pantsir gibi gelişmiş Rus hava savunma sistemleri, Libya, Dağlık Karabağ ve Suriye’de şaşırtıcı derecede savunmasız olduğunu kanıtladı. Her durumda, silahlı dronlar, daha büyük olan pilotlu uçaklar göz önünde bulundurularak inşa edilen eski sistemlerdeki kapsama boşluklarından yararlanarak tespit edilmekten kaçabildiler. İnsansız araçlar Libya ve Suriye’de birkaç Rus Pantsir’i imha etti ve Ermenistan’daki eski hava savunma sistemlerinde üstünlük sağladı.
Uzun süredir devam eden jeopolitik çıkmazları kırmaya çalışan devletler için nispeten ucuz, tek kullanımlık, silahlı insansız hava araçlarının yükselişi cazip bir fırsat sunuyor. Bu tür araçlar, devletlerin bölgeleri hızlı bir şekilde ele geçirmelerine, rakiplerini hızla alt etmelerine ve gelecekte daha büyük cezalar ile tehdit etmelerine yardımcı olabilir.
OYUN DEĞİŞTİRİCİ ROLLERİ
Dronlar, gelgiti gerçek savaş alanlarına çevirmeyi başardıkları için daha da çekici hale geldi. Türkiye, özellikle dronları kullandı. Suriye hava saldırısı geçtiğimiz Şubat ayında Suriye’nin kuzeyindeki İdlib Eyaleti yakınlarında faaliyet gösteren 36 Türk askerini öldürdü ve Ankara düzinelerce tankı, hava savunmasını ve zırhlı aracı imha etmek için TB2 insansız hava araçları kullanarak misilleme yaparak yüzlerce, muhtemelen binlerce Suriyeli askerini öldürdü. Rusya, güç kaybeden Suriye adına ateşkes talep etti. Türk TB2’ler, Barış Pınarı Harekatı sırasında Libya’daki askeri çıkmazın kırılmasında da belirleyiciydi: TB2 insansız hava araçları ve kara kuvvetlerinin toplam ağırlığı, Libya Ulusal Ordusu güçlerini Trablus’tan ve Tarhouna’daki merkezlerinden sürdü.
Ancak silahlı dronlar tek başına çalışmadı. İnsansız sistemler, topçu ve uzun menzilli füzeler gibi geleneksel donanımlarla birlikte çalışan veya mobil yer birimlerini destekleyen kuvvet çarpanları olarak en etkilidir. Örneğin Azerbaycan, insansız hava araçlarını Ermeni savunma pozisyonlarını tespit etmek için kullandı ve ardından topçu ve roketatarlardan dolaylı ateşe rehberlik etti. Dronlar artık geleneksel hava gücünün yerini alabilir ve bunları ve diğer platformları daha ölümcül hale getirebilir. Savaş alanındaki varlıkları, neredeyse her karar verme aşamasında hedeflerinin hesaplamalarını değiştirir.
Düşmanlarının insansız hava araçları kullandığını bilen askerler, bir hava tehdidine karşı koymak için davranışlarını değiştirmek zorunda kalır. Normalde hem Libya’da hem de Dağlık Karabağ’da hareketli zırhlı araçlar, görüş mesafelerini yukarıdan azaltmak için güçlendirilmiş pozisyonlarda yere yığıldılar. Savunma pozisyonlarını terk edemeyen bu kuvvetler, saldırıları koordine edemedi ve düşmanlarına ivme kazandırdı. Libya Ulusal Ordusu ve Ermeni kuvvetleri, savunmasız oluşumlarını hava savunmalarıyla daha iyi entegre ederek koruyabilirdi, ancak bunu yalnızca bu sistemlerin menziline ve kullanılabilirliğine zincirleme pahasına olacaktı. Dahası sözde güvenli arka alanlarda aniden ortaya çıkan silahlı insansız hava araçları tehdidi, rezervlerin ve malzemelerin hareketini zorlaştırıyor.
Kısacası, dronlar modern savaş oyun kitabını gerçek zamanlı olarak revize ediyor. Günümüzün nispeten basit araçları bile, bölgesel çatışmalarda dengeyi bozacak kadar ölümcül ve dayanıklıdır. Şaşırtıcı derecede yeteneklere sahip dronlar, devletlerin savaş alanındaki yeni fırsatlardan yararlanmasına yardımcı olabilir.
SALDIRI ÖNE GEÇER
Silahlı dronlar rakipsiz değildir. Gerçekten de, sınırlı, hatta kaba cihazlardır, elektronik karıştırmaya karşı savunmasızdırlar, hava üslerine bağlıdırlar ve genellikle kötü hava koşullarından dolayı topraklanırlar. Yalnızca mütevazı yük taşıma kapasitesine sahip olan TB2 gibi dronlar, yer kontrol veya tekrarlayıcı istasyonlarından yalnızca 150 km uzakta kısa menzillere sahiptir. Tüm başarısına rağmen Azerbaycan, hem Türkiye hem de Birleşik Arap Emirlikleri’nin Libya’da yaptığı gibi, Ermenistan kara ateşinde birkaç TB2 kaybetti.
Uzmanlar, silahlı insansız hava araçlarının etkilerini abartmanın cazibesine direnmelidir. Bu araçlar, ciddi derecede çatışmalara neden olmaz. Ancak gözlemciler, insansız hava araçlarının istikrarsızlaştırma potansiyelini de gözden kaçırmamalıdır. Basit insansız uçaklar, devletlerin uzun süredir devam eden çıkmazları aşmasına yardımcı oldu. Ticari sektördeki hızlı yeniliklerle desteklenen yarının silahlı drone’ları muhtemelen daha da etkili olacak. Türkiye, Dağlık Karabağ’da dört hafta önce kullanılan TB2’lerin menzilini genişletmek için zaten çalışıyor. Ve birim maliyetler düştükçe, seri üretilen dronlar yakında düşman savunmasını harekete geçirebilecek. Zamanla, kişiselleştirilmiş yeteneklere sahip insansız hava araçları, bir düşmanın savaş alanındaki güvenlik açıklarından yararlanmak için avcı-katil ekipler oluşturmak üzere birleşebilir. Ellerinde böylesine uygun fiyatlı bir teknoloji ile liderler, özellikle avantajlarının geçici olduğuna inanıyorlarsa, buzdolabına ya da başka bir tabirle rafa kalkan savaşları yeniden başlatma ve hatta yenilerini kışkırtma eğilimine direnmek konusunda zorlanabilirler.
Şimdiden, bazı ülkeler drone’lara karşı koymak için sistemlere yatırım yapıyor, ancak bu teknolojiler henüz emekleme aşamasında. Hücum sahanın alt tarafına doğru ilerlerken savunma yakalama oynuyor. Kısa menzilli, düşük seviyeli hava savunmasındaki boşlukları kapatmak en azından kısa vadede zor olacaktır. Saldırı teknolojisi ise daha ucuz: Rus S-400 Triumpf füze sistemi 300 milyon dolar ve bir Pantsir yaklaşık 14 milyon dolar. Buna karşılık, bir TB2 sadece 5 milyon dolara mal oluyor ve Dağlık Karabağ’da ölümcül etki için kullanılan MAM-L füzesi sadece 100 bin dolarlık bir maliyete sahip. Savunma için pahalı eski sistemlere bel bağlayan ülkeler, ordularını koruyamayacaktır veya savaş alanındaki kayıplarını karşılayamayabilecektir. Savunmalar drone tabanlı karşı önlemlere geçene kadar, bu maliyetli sistemler muhtemelen savunmasız kalacaktır.
Silahlı insansız hava araçlarına yatırım yapan ülkeler, çatışmalarla kaynayan bölgesel çatışmaları yeniden başlatmak veya çıkmaza girenlerde yeni avantajlar aramak için güçlü bir cazibeyle karşılaşacaklar. Ürkütücü bir şekilde, silahlı insansız hava araçları elde edeceği tahmin edilen sonraki on ülkeden dokuzu, uzun süredir devam eden bölgesel anlaşmazlıklarda veya iç savaşlarda sıkışıp kaldı. Uluslararası sistem yakında silahlı insansız hava araçlarının yayılmasının yol açtığı yeni bir çatışma serisiyle karşı karşıya kalabilir.
Okumuş olduğunuz makale ilk olarak Foreign Affairs‘te yayınlanmış olup İngilizce’den Türkçe’ye Malum Medya tarafından tercüme edilerek ve yerelleştirilerek aktarılmıştır.
