İHD Eş Genel Başkanı Eren Keskin, mezarlıklara saldırının 1949 Cenevre Savaş Hukuku Sözleşmesi’ne aykırı olduğunu, sözleşmeye taraf devletlerin çatışma ve savaş hallerinde karşı tarafın ölülerine saygı yükümlülüğünü hatırlattı.
Hakkari, Van, Muş, Diyarbakır, Bingöl ve Şırnak gibi kentlerde mezarlıklara yönelik saldırılar kamuoyunda büyük tepkilere neden oldu. Bunun yanı sıra Bitlis’in Tatvan ilçesine bağlı Yukarı Ölek (Oleka Jor) köyünde bulunan Garzan Mezarlığı’ndan 19 Aralık 2017’de ailelerinden habersiz çıkarılan 282 cenazenin kimlik teşhisi için İstanbul Adli Tıp Kurumu’na (ATK) getirildikten sonra, Kilyos Mezarlığı’nda kaldırıma gömülmesi, mezarlıklara saldırıların son noktası oldu.
İç hukukta ve uluslararası hukukta suç kabul edilen saldırıların faillerin bulunmasıyla ilgili bir gelişme yok. Türkiye’nin de taraf olduğu 1949 Cenevre Savaş Hukuku Sözleşmesi’nde ölülerin gömülmesi ve mezarlıklara hürmet edilmesine dair düzenleme yer alıyor.
Cenevre Sözleşmesi’nin 130’uncu maddesinde düşman tarafın ölülerine yönelik yaklaşıma ilişkin “Esarette bulunurken vefat eden enternelerin şerefli bir surette ve mümkünse mensup oldukları dinin merasimiyle gömülmelerine, mezarlarına hürmet edilmesine, bu mezarların münasip bir şekilde muhafazasına ve daima bulunabilecek bir tarzda işaretlendirilmesine itina edeceklerdir” düzenlemesi yer alıyor.
PSİKOLOJİK SAVAŞ YÖNTEMİ
İnsan Hakları Derneği (İHD) Eş Genel Başkanı Eren Keskin, mezarlıklara yönelik saldırıların psikolojik savaş yöntemi olduğunu ve hukuki bir dayanağının olmadığını belirterek, “Bu karşı tarafın, yani düşman olarak gördüğümüz tarafın en değerli varlığına bir saldırı anlamına geliyor” dedi. Türkiye’nin birçok uluslararası sözleşmeye imza attığını hatırlatan Keskin, Cenevre Savaş Hukuku Sözleşmesi’nin de bunlardan biri olduğunu ve bunun çatışmaları da kapsadığını söyledi. İmzacı devletlerin, savaş ve çatışma halinde karşı tarafın ölülerine karşı saygılı davranma görevi yüklediğini vurgulayan Keskin, “Bu imzayı atan devletler, bu görevi kabul ediyor. Bu yapılanların ne vicdanda ne de hukuk açısından kabul edilebilir bir yanı yok. Bir insan öldükten sonra annesiyle babasının çocuğudur, ya da birinin babasıdır. Ona sizin hiçbir zarar verme hakkınız olmadığı gibi hem iç hukukta hem de uluslararası hukukta güvence altına alınmıştır. İnsani ve hukuki hiçbir yanı yok” dedi.
‘İTTİHATÇI DEVLET AKLI DEVREDE’
Mezarlıklara yönelik saldırıların Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana “zarar verme” politikası olarak devreye konulduğunu ifade eden Keskin, şöyle konuştu: “Bu ittihatçı devlet aklı, her zaman varlığını devam ettirdi. O ittihatçı akıl kurdu bu Cumhuriyeti. Bugün Kürtlerin önderlerinin mezarlarının bile hala yeri bilinmiyor. Şeyh Said’in mezarının yeri hala bilinmiyor. Mezarlıklara saldırı 1915’te de Cumhuriyet’in kuruluşunda da 1990’lı yıllarda da yapıldı ve şimdide yapılıyor. Bu aslında devlet aklının hala aynı şekilde devam ettiğini gösteriyor. Bizim coğrafyamızda temel sorun bu. Bizim ülkemizde resmi ideoloji kendine muhalif diyen isimleri belirlemiş. Türk-İslam sentezi ideoloji benimsenmiş durumda ve toplumda hala ‘senin ölün benim ölüm’ şeklinde görülüyor. Yani insani bir bakış tarzı geliştirilemiyor. Toplumsal hafıza yenilenmediği ve resmi ideolojiden kopuş gerçekleşmediği sürece, işimiz çok zor.”
Mezarlıklara saldırıların günümüzde organize bir şekilde sürdürüldüğünün altını çizen Keskin, “Artık gizlemeden açıkça yapıyorlar. Mesela Garzan Mezarlığı’yla ilgili. Bizim bir komisyonumuz da vardı. Bir gece ansızın girdiler, 300 cenazeyi hiç kimsenin haberi olmadan ve hiçbir anlamı olmayan bir şekilde oradan çıkardılar. Sadece zarar vermek, üzmek ve acı çektirmek için Adli Tıp’a gönderdiler. Aileler günlerce, yıllarca cenazelerini almak için DNA örnekleri verip, beklediler. Bu yaşananlardan temel sorumlu, devletin kendisidir” diye konuştu.
‘ŞİDDETİ MEŞRULAŞTIRAN BİR İKTİDAR VAR’
AKP iktidarının şiddeti meşrulaştırdığını söyleyen Keskin, “Bu coğrafya bir İçişleri Bakanı tarafından yönetiliyor ve bu bakan ‘talimat verdim, yakaladığınızda lime lime edin’ diyor. Bunu bir İçişleri Bakanı söyleyemez. Bunu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni, İstanbul Sözleşmesi’ni, Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi ve daha birçok uluslararası sözleşmeyi imzalamış bir devletin bakanı söylüyorsa, şiddeti herkes uygular. Cenazeye saygısızlık yapılır. Çünkü devlet eliyle, karşı taraf olarak görülenlere karşı şiddet meşrulaştırılıyor. Cenazeye ve mezarlıklara saldırının tek sorumlu devlettir” diye belirtti.
TARİH YARGILAYACAK
Saldırılara ilişkin resmi makamlardan açıklama yapılmamasına dikkat çeken Keskin, “Çünkü yapabilecekleri bir açıklamada yok. Kendilerinin çok inançlı olduğunu söyleyen ki bana göre bu inançla ilgili değil, vicdanla ilgilidir. Eğer siz insansanız, inancınız olmasa bile bir ölüye saygısızlık yapamazsınız. Böyle bir şey olmaz. Böyle kendilerince topluma hem korku salıyorlar hem de ırkçılığı körüklüyorlar. Ama bundan sonuç alamaz. Tarih unutmaz, yargılar. Birçok suçun toplumsal bellekte yargılandığını biliyoruz. Bugün işlenenlerde unutulmayacak, yargılanacak” şeklinde konuştu.
MA / Berivan Altan
